Projekt zmian prawa pracy ma zostać ogłoszony w marcu. Nowe przepisy niosą ze sobą olbrzymie skutki zarówno dla pracowników jak i pracodawców. Rezygnacja z umów cywilnoprawnych i możliwości ustaleń w układzie zbiorowym to tylko niektóre reformy, które wkrótce mają zostać wprowadzone.
Zakaz zatrudniania na umowach cywilnoprawnych
Kluczowe propozycje zmian w Kodeksie pracy przygotowane przez Komisję Kodyfikacyjną Prawa Pracy zakładają istnienie tylko dwóch form zatrudnienia: tzw. zatrudnienia etatowego i nieetatowego – przy całkowitej rezygnacji z zatrudnienia na podstawie umów cywilnoprawnych. Zgodnie z projektem praca miałaby być wykonywana wyłącznie na podstawie umów o pracę (bez żadnych wyjątków), natomiast zawieranie umów zlecenia byłoby dopuszczalne wyłącznie dla osób prowadzących działalność gospodarczą.
Wprowadzenie pracy nieetatowej
Tzw. praca nieetatowa byłaby przewidziana dla osób, które pracują maksymalnie 16 godzin w tygodniu lub okazjonalnie – tego typu zatrudnienie miałoby zastąpić obecne umowy cywilnoprawne – zgodnie z opinią autorów zmiana miałaby dotyczyć głównie młodych osób zatrudnionych w gastronomii i handlu. Byłoby to podobne rozwiązanie do tzw. kontraktu „zero godzin” w Wielkiej Brytanii. Pracodawca nie będzie musiał zapewniać pracy. Pracownik będzie mógł zostać wezwany do pracy, jednak nie będzie musiał się w niej stawić, chyba że się na to zgodzi. Natomiast jeśli podejmie pracę, będzie miał prawo do urlopu. Wynagrodzenie będzie wypłacane i chronione zgodnie z przepisami prawa pracy i pozostałymi prawami pracowniczymi.
Praca na kontrakcie?
Zmiany mają również wprowadzić dodatkowe obwarowania dla osób prowadzących jednoosobowe firmy – oprócz gwarantowanej stawki godzinowej – co funkcjonuje już obecnie dla umów zleceń, przepisy miałyby określać minimalne okresy wypowiedzenia. Ma być wprowadzone także tzw. domniemanie zatrudnienia – nowe przepisy miałyby ułatwić inspektorom pracy stwierdzenie, czy nie mamy do czynienia z fikcyjnym prowadzeniem działalności gospodarczej (będącym de facto wykonywaniem pracy na rzecz innego podmiotu). Co to oznacza? Jeżeli ktoś samozatrudniony przyjdzie do pracy do innej firmy, a nie będzie używał własnych narzędzi, biura, maszyn czy urządzeń, to urzędnicy będą mogli stwierdzić, że wykonuje on pracę, a nie świadczy usługi w ramach działalności gospodarczej.
Układy zbiorowe
Komisja kodyfikacyjna oprócz zmian w obecnie obowiązującym Kodeksie pracy dotyczącym tzw. indywidualnych stosunków pracy, przygotowuje również projekt dotyczący zbiorowych stosunków pracy odnoszący się do tzw. układów zbiorowych, zawieranych pomiędzy przedstawicielami pracowników a pracodawcami.
W Polsce dotychczas nie było tradycji korzystania z takiego rozwiązania, natomiast z powodzeniem praktykowane są one w Niemczech i krajach skandynawskich. Jest to duże ułatwienie dla gospodarki, gdyż reprezentanci pracowników mogą porozumieć się z przedstawicielami pracodawców w zakresie treści obowiązujących ich przepisów prawa pracy, uwzględniając m.in. specyfikę branży – trudno bowiem stosować jednakowe zasady np. wobec pracowników przemysłu metalurgicznego i przemysłu spożywczego. Układy zbiorowe miałyby być co 2-3 lata renegocjowane, aby dostosować je do zmieniającej się sytuacji gospodarczej.
Jakie zasady prawa pracy można by zmienić w drodze układu zbiorowego? Możliwa byłoby np. zmiana zasady dotyczącej ograniczenia do 33 miesięcy możliwości zatrudniania na umowach o pracę na czas określony – która to zasada wynika z obecnie obowiązującego Kodeksu pracy. Inną możliwą zmianą jest ustalenie w układzie zbiorowym dłuższego niż wynikający z Kodeksu pracy wymiaru urlopu obowiązującego w danym zakładzie pracy i/lub branży.
Zmiany w zakresie wynagradzania
Od 1 stycznia 2018 r. płaca minimalna wynosi 2100 zł brutto. To o 5% i o 100 zł więcej niż w 2017 r. Z początkiem 2018 r. wzrosła też minimalna stawka godzinowa z 13 zł do 13,70 zł dla osób zatrudnionych na umowach cywilnoprawnych. Od 1 stycznia 2017 r. zmianie uległ zakres składników minimalnego wynagrodzenia za pracę. Nie obejmuje ono już dodatku za pracę w porze nocnej. Powyższa zmiana powoduje, że pracownicy wykonujący pracę w porze nocnej, zarabiający minimalne wynagrodzenie, otrzymają – niezależnie od tego wynagrodzenia – dodatek za pracę w porze nocnej. Wraz ze wzrostem płacy minimalnej rosną także inne świadczenia pracownicze, takie jak: odprawa przy zwolnieniu grupowym, wspomniany wyżej dodatek za pracę w porze nocnej, wynagrodzenie za czas przestoju czy podstawa wymiaru zasiłku chorobowego i macierzyńskiego.
Co przyniosą zmiany?
Nowe propozycje regulacji mogą zrewolucjonizować rynek pracy w Polsce. Znaczące ułatwienia i zabezpieczenia interesów pracowników, mogą spowodować większe koszty dla pracodawców czy nawet likwidację wielu jednoosobowych działalności gospodarczych, które dotychczas działały na zasadzie pojedynczych kontraktów noszących znamiona umowy o pracę.